Omstreden achteraf betalen bij meer dan 600 winkels mogelijk
Het aantal Nederlandse (web)winkels waar je als klant achteraf kunt betalen groeit explosief. Momenteel (april 2023) bieden al meer dan 600 online winkels de optie ‘buy now, pay later’ aan. Ook in fysieke winkels duikt deze betaalmethode steeds vaker op.
De twee grootste aanbieders van deze betaaldienst in Nederland, Klarna en Riverty, hebben dit kenbaar gemaakt in hun jaaroverzichten.
Omstreden betaaldiensten
Die 'achteraf betaal'-diensten zijn echter omstreden, oordeelt de AFM (Toezichthouder Autoriteit Financiële Markten). Schuldhulpverleners onderschrijven de problemen en zien een explosie van schulden, vooral onder jongeren en financieel kwetsbare mensen.
Betaalbedrijven die ‘buy now, pay later’ aanbieden vallen zelfs niet onder het toezicht van de AFM. Regulering door meer en strengere wetgeving is dan ook noodzakelijk.
Wettelijk gezien is achteraf betalen geen lening
Het kabinet zet nu stappen om de betaaldiensten en bijbehorende afbetaalapps met strengere wetgeving aan banden te leggen. ‘Nu kopen, later betalen’ staat namelijk wettelijk gezien niet te boek als een lening en daarom zijn de regels niet streng genoeg. Minister Weerwind van Rechtsbescherming wil dat er vóór de zomer van 2023 een Europees plan klaarligt om deze manier van betalen als consumptief krediet vast te laten leggen. Met alle strengere regelgeving van dien.
Nieuwe wetgeving heeft echter tijd nodig. Daarom vroeg Minister Weerwind de aanbieders van achteraf betalen om nog in april 2023 zelf met een plan van aanpak te komen (zelfregulering).
Winkels gebruiken graag diensten voor achteraf betalen
Voor (online) winkels, zoals MediaMarkt of Ikea, is achteraf betalen juist een welkome uitbreiding van hun betalingsmogelijkheden. Klanten kunnen terecht voor deze betaaloptie bij een keur aan winkels, zoals kledingshops, meubelverkopers, slijters, parfumeries en zaken voor elektronica. Veel winkels zien er geen kwaad in om klanten achteraf te laten betalen, want het vormt ‘onderdeel van de moderne winkelervaring’.
Zo ervaren veel (online) shops de dienst als mooie optie voor klanten om hun producten uit te proberen – tegen 0 procent rente. Bevalt de aanschaf niet, kunnen klanten het artikel gewoon retourneren en annuleert de winkel de factuur.
Niets aan de hand. Totdat de betaaltermijn van 15, 30 of 45 dagen wordt overschreden. Want dan komen extra kosten in beeld, zoals hoge boetes en aanmaningkosten.
Winkels reageren verschillend op de kritiek op de betaalmethode. Veel (kleding)winkels negeren de problemen of draaien om de hete brij heen met vaagtaal: ‘wij willen zeker niet profiteren van financieel kwetsbare consumenten’. Slechts een enkele winkel erkent het dilemma. Enerzijds is achteraf betalen een mooie optie voor wie het geld nu even niet heeft liggen. Anderzijds kan de betaaloptie juist een groot risico vormen voor dezelfde groepen mensen. Of voor jongeren, die vaak gevoelig zijn voor impulsaankopen.
'Gratis’ achteraf betalen zeker niet altijd gratis
Inmiddels maken consumenten tientallen miljoenen keer per jaar gebruik van ‘buy now, pay later’. En wat te denken van de reclames voor achteraf betalen, die consumenten verleiden met termen zoals ‘gratis’ of ‘0 procent rente’?
Dat klinkt zo aantrekkelijk, maar volgens de AFM is er wel degelijk sprake van grote financiële risico's. Want wat gebeurt er als je niet op tijd betaalt? Dan krijg je te maken met onduidelijke, hoge kosten die snel kunnen oplopen. Aanbieders zijn dus gebaat bij onduidelijkheid over de betaaltermijn en de aanmaningskosten die je als klant kunt verwachten.
De AFM onderzoekt momenteel of de kosten (boetes en incassokosten) zelfs onrechtmatig zijn.
‘Gratis’ achteraf betalen is dus voor veel consumenten allesbehalve gratis. Met name voor de 20% gebruikers die het niet lukt om op de tijd de rekening te voldoen. De AFM ziet de eventuele consequenties van achteraf betalen: onnodige kosten, stress en extra schulden.
Bedrijven die achteraf betalen aanbieden verdienen goed aan wanbetalers. Wist u dat de kosten die je moet betalen als de betaaltermijn is gemist, tot 40% van hun totaalomzet vormen? Een aantal aanbieders van ‘buy now, pay later’ heeft zelfs een eigen incassobureau.
Steeds meer mensen in de schulden
Ook schuldhulpverleners zien de gevolgen van achteraf betalen. Het aantal mensen in Nederland dat in de schuldhulpverlening belandt, met schulden bij een betaaldienst zoals Rivery en Klarna, is in 2023 twee keer zo hoog als in 2018. Vooral de afgelopen anderhalf jaar is het aantal consumenten met dit type schulden explosief toegenomen.
Meestal gaat het om mensen die al andere schulden hadden lopen, dus financieel kwetsbare huishoudens. Heb je even geen geld? Dan lijkt achteraf betalen een mooie optie. Totdat de rekening komt, het geld er nog steeds niet is en je opnieuw schulden maakt.
Eerste opzet voor zelfregulering
De regelgeving loopt nu nog achter de realiteit aan. In de praktijk is er veel meer bescherming nodig van (kwetsbare) consumenten, om schulden te voorkomen.
Inmiddels ligt er een eerste opzet voor zelfregulering bij Riverty. Volgens Riverty ligt de nadruk op het beter controleren van de leeftijd, zodat minderjarigen de dienst niet kunnen gebruiken. Want vooral voor jongeren is het te makkelijk geworden om (impuls)aankopen te doen. Ook als iemand al schulden heeft lopen, mag er volgens het plan van aanpak geen gebruik worden gemaakt van achteraf betalen.
We houden u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom achteraf betalen. Voor nu is het vooral nog oppassen geblazen met deze betaaloptie.
