Datum: 19 december 2022
Door: Halmar Wolfswinkel

Achteraf betalen kan leiden tot meer schulden en stress

Achteraf betalen, ofwel koop-nu-betaal-later lijkt steeds normaler te worden. Maar volgens de Autoriteit Financiële Markten en budgetinstituut Nibud (bron: 'AMF terechte zorg om ontbreken regelgeving achteraf betalen') verliezen door achteraf betalen steeds meer consumenten de grip op hun financiën.

Vooral jongeren tussen de 18 en 24 vormen een risicogroep, doordat ze vaak geen financiële buffer hebben kunnen opbouwen. Toezichthouder AFM meldt dat 6% van deze leeftijdsgroep al te maken heeft gehad met een incassobureau, doordat ze de rekeningen van koop-nu-betaal-later toch niet konden betalen.

Achteraf betalen populair, maar niet ongevaarlijk

Achteraf betalen wordt steeds populairder, terwijl de koopkracht juist daalt. De bekendste betaalbedrijven Klarna, Affirm en Riverty (vroeger Afterpay) zijn in de coronajaren ’20 en ‘21 zelfs met 35% gegroeid. Het Zweedse Klarna heeft nu maandelijks 1,5 miljoen actieve gebruikers in Nederland.

Deze aanbieders van achteraf betalen bieden consumenten de mogelijkheid om gespreid te betalen, zonder extra kosten of rente. Dat is anders dan een afspraak voor Kopen op Afbetaling bij een winkel, waarbij de rente soms op 10% ligt.

Achteraf betalen lijkt dus heel klantvriendelijk. Maar het is oppassen geblazen, want wie niet op tijd betaalt krijgt wel degelijk te maken met aanmaningskosten en incassobureaus. De kosten daarvan zijn niet mals, vooral voor jonge mensen: een eerste aanmaning kost 15 euro. Betaal je de aanmaning niet op tijd, komen er bij een aankoopbedrag van 100 euro incassokosten van 40 euro in beeld. Dan wordt het dus ineens een ‘rente’ van 15% of zelfs 40%.

Een op de vijf gebruikers van uitgesteld betalen krijgt nu al te maken met deze extra kosten.

Ter vergelijking: het wettelijk maximale rentepercentage op leningen ligt op 10%. Achteraf betalen valt wettelijk niet onder geld lenen en omzeilt daarmee dit maximale rentepercentage. Dat maakt deze betaaloptie juist extra gevaarlijk voor consumenten die financieel kwetsbaar zijn. Of voor mensen die (nog) geen gezond geld management hebben: overzicht over hun geldzaken, niet meer uitgeven dan er binnenkomt en schulden niet uit de hand laten lopen.

Geraffineerde betaalbedrijven

Betaalbedrijven handelen bovendien geraffineerd: je krijgt pas een herinnering nádat de betalingstermijn al is verstreken. Voor mensen die een of meerdere rekeningen hebben uitstaan betekent dit een grotere kans op extra kosten en verlies van overzicht.

Daar komt nog bij dat het betaalmodel koop-nu-betaal-later inspeelt op de impulsiviteit van jongeren. Lekker nu kopen, de rekening komt later wel. Zelfs als je die eigenlijk niet kunt betalen.

‘Kopen is te gemakkelijk geworden’

Het kan dus heel verleidelijk zijn om pas weken later te hoeven betalen, zonder rente. Maar volgens veel jongeren zelf is het té gemakkelijk geworden. Een aantal terugkerende opmerkingen van jongeren:

'Het geeft me stress om van afbetaling naar afbetaling te leven. Na een tijdje raak ik in paniek en verlies ik het overzicht over wat ik allemaal heb gekocht. Kopen is te gemakkelijk geworden’

‘Ik merk nu dat uitgesteld betalen helemaal niet zo fijn is. Vroeger maakte ik me nooit zorgen over de kosten en kocht ik gewoon, de rekening kwam toch pas later. Nu schrik ik van elke rekening, omdat ik de spullen al een tijdje gebruik. Dus in mijn hoofd was het eigenlijk allang afgehandeld’

‘Met achteraf betalen koop ik eigenlijk tijd. Maar vaak heb ik nog steeds niet genoeg geld als de rekening komt’

Schulden als nieuwe norm?

Financieel experts zien dat consumenten al op jonge leeftijd leren niet meer te sparen, maar op de pof te kopen.

Het is niet meer vanzelfsprekend van thuis mee te krijgen hoe je goed met geld omgaat. Het aantal jongeren met schulden is dan ook gegroeid, in vergelijking met tien jaar geleden.

In plaats van sparen lijken nu schulden de norm te zijn geworden. Het leenstelsel voor studenten, creditcards voor studenten, Kopen op Afbetaling en nu dus achteraf betalen dragen daar allemaal aan bij.

Impact social media en reclame op betaalgedrag

Ook social media spelen een grote rol bij het aangaan van schulden door uitgesteld betalen. Zo bieden bijvoorbeeld op TikTok jongeren al tegen elkaar op wie de grootste schuld heeft bij Klarna. Wie wint maakt een dansje (..)

Aan de ene kant getuigt het bespreken van geldzaken en schulden onder jongeren van groeiende bewustwording over de waarde van geld. Aan de andere kant is er de peer pressure: het is stoer om schulden te hebben. Iedereen heeft ze en je wil er toch bij horen?

Voor financiële toezichthouders vormen ook reclames een reden van zorg, zeker als ze gericht zijn op jongeren. Zo zouden reclames voor uitgesteld betalen op social media veel transparanter moeten zijn over de risico’s van uitgesteld betalen. Want ook kleinere bedragen kunnen aardig oplopen en dan moet je na een paar keer ‘zorgeloos’ shoppen ineens toch honderden euro’s betalen.

Online afhakers vallen tóch voor achteraf betalen

Uit onderzoek blijkt dat in Nederland al 47.000 winkels werken met Klarna en andere betaalbedrijven. Voor winkels is achteraf betalen een uitkomst. Want mensen zijn geneigd duurdere (en meer) producten te kopen als de rekening toch pas later komt. Ook mensen die bij online winkelen de spullen in het winkelwagentje op het laatst toch niet afrekenen, worden met de optie uitgesteld betalen vaak toch over de drempel getrokken.

Strengere wetgeving na forse kritiek

Financieel toezichthouders zijn wereldwijd geen fan van koop-nu-betaal-later. In de VS, het VK en Nieuw-Zeeland wordt al ingegrepen. Ook in Europa zal achteraf betalen bij de miljardenbedrijven Klarna, Affirm en Riverty fors ingeperkt worden. Deze strengere regelgeving valt onder de paraplu van strengere regels voor consumentenkredieten in het algemeen. En de lagere leennorm voor 2023 in het bijzonder.

Op die manier wil het Europees Parlement consumenten nog beter beschermen tegen overkreditering bij online shoppen en nieuwe (vormen van) schulden die daardoor kunnen ontstaan. De verwachting is dat de strengere wetgeving voor uitgesteld betalen begin 2023 van kracht wordt.

Geld lenen op een financieel gezonde manier?

Achteraf betalen of afspraken voor Kopen op Afbetaling zijn dus niet de beste opties, als u geld wilt lenen.

Geld lenen is absoluut geen schande. Soms kan het zelfs niet anders, bijvoorbeeld als u een grote uitgave moet doen en uw spaarpot niet voldoende gevuld is. Of u als uw spaarcentjes niet wilt uitgeven, omdat u liever doorspaart voor later.

Maar er bestaan wel degelijk manieren om op een financieel gezonde manier en verantwoord geld te lenen.

Een persoonlijke lening is zo’n verantwoorde optie. Wij doen altijd een BKR- check en bekijken of u de kosten van de lening goed kunt dragen. Bovendien hanteren we een minimumleeftijd van 21 jaar, zodat de kans op betalingsproblemen zowel voor u als voor ons zo klein mogelijk blijft.